Thema | Brauwesen | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Datierung | [1496] | ||||||||||||
Textschicht | Text, verfaßt von Heinrich Meier (HM) über mehrere Seiten. Diente vermutlich als Vorlage für Marquard Marquardi, um 1497 zu verfassen und wurde daher an diese Stelle eingelegt. Vermutlich 1496. Diese Fassung wurde mehrfach überarbeitet und blieb trotz der Neufassung von 1497 bis wenigstens 1514 in Gebrauch, wie die entsprechend gekennzeichneten datierten Ergänzungen bezeugen. | ||||||||||||
Zusätzlich dargestellt |
| ||||||||||||
Zitation | Kundige bok 2, digitale Edition, Brauwesen, [1496] <http://kundigebok.stadtarchiv.goettingen.de/kb2Web/Main?cite=cmbunue> (21.04.2018) |
|| KA44R
Von bruwerke
Nemant schall hur bruwen, he en vorschote hundert unde twintich
marck unde
hebbe an erve unde gude veffteyn marck gewerd
unde de sulven so geschickt. De
diit jar eyns edder twye bruwen willen
schullen dat erste mall vor deme
sondage nehist na Lechtmissen ko-
mende
unde dat ander mall vor
Urbani
Mai 25. affgebruwet hebben. Unde
to jewelkem bruwelse schall de jenne, de so
bruwen will, nemen seszteyn
molder molts
des eyn deils
mach weiten
sin
, myt des rades
schepil gemeten unde nicht myn edder
mehr. Unde dar von geven de molen
metten.
Hierzu
am rechten Rand:
non lege
Unde von
sulken seszteyn molder molts schall men bruwen teyn vath beirs
eyner tunnen myn edder mehr ungeverlick, unde dar to twey vath
dranckes
unde vorsetlicken dar unden edder boven nicht. Unde
dar na unde to sulker
behoff, water laten upbernen unde gheiten.
Unde den dranck vorgerort schall
yderman laten by seck. Unde den
in neyn beir, id sy in bodden edder vathen, in
neynewisz so to vorkopende
dragen, dragen laten noch mengen.
Wolde ock yemand eyn halff beir bruwen, mach he don; scholde
denne dar to
nemen achte molder molder molts unde
bruwen viff
vath beirs unde eyn vath dranckes unde furder nicht.
Unde eyn jewelk, de diit jar so bruwen will, schall, de sy fruwe edder
man,
des nehisten sonnavendes dar voͤr wann he bruwen will,
komen vor de
kemerer des rades unde vor den synen eyd dar to don,
dat he, sin wiff unde
gesinde, id myt deme bruwende willen so
vor voͤrgesat ane geverde
holden. Den sulven denne de kemerer
eyn teicken schullen geven, deme bruwer to
bringende.
Unde eff yemand vor sulkem eyde vorghetlicken overghinge
unde yd myt deme
bruwende anders, danne so vorgeteickent is,
hilde, scholde dat vorboten na
gnaden des rades.
De bruweren schullen ock oren eid dar to don, dat se id myt deme up
bornende unde bruwende so wo vorgerort willen strack holden, se
bruwen
armen edder ryken. Unde eff de bruwhere mehr
wolde upbornen edder upbornen
laten, des nicht gestaden.
Unde de jenne, de bruwen will, en schall noth, stro, flasz noch houw by
sick in deme huse, he bruwen will, noch boven sick uppe boͤven, in
neyne
wisz hebben, by pyne eyne halve roden to murende an der stad veste.
Unde wor de bruwerer dat anders funden, so se toforent by eyden
dar na
schullen sehin, schullen se nicht bruwen.
Hierzu
am linken Rand:
Istud decimo statutum
dominca post Luce 87. [1487 Okt 21]
Hierzu
am rechten Rand:
non lege
Kumpt ock yemand von buten
hur yn, schall hur nicht bruwen,
he en sy erst borger unde hebbe deme rade
toforent twey marck gegeven.
Id en were denne, dat de sulve unsir borgerschen
welk edder borgers
dochter neme tor ee. Denne scholde he des myt anderhalver
marck
affkomen, doch ock toforent borger sin.
|| KA44V
Ummet bruͦwerk uppet to komende jar schal men lothen des
sondages vor
midfasten.
Unde weme de lotil dage so gefallen sin, mach sick eyn yderman myt
molte
unde hoppen dar na schicken den to bruͦwende unde sick den
nicht
entghan tolatende, went de rad nu fort neyne dage will
togeven to
bruͦwende.
Welk dach ock eyneme felt ymm lote unde des nicht mochte bruwen,
scholde
sulk dach deme rade vorfallen sin.
We sick ock leth schriven int loth unde vorlaten, schall deme rade eff he
will nicht enbruwede like woll sin scholt dar na geven ane gnade.
Hierzu
am linken Rand:
non lege
De bruwer en schullen ock des
hilgen dages nicht oversetten noch
ame gronen donnerstage edder stillen fridage
bruwen, by pyne
eyne halve roden to murende an der stad veste.
Ock en schall nymand bruwen, he en sy eyn borger
unde nymand schall vor den
anderen bruwen.
Hierzu
am linken Rand:
non lege
Yd schall ock nyman, de
sy
fruwe edder man, de myt deme anderen
ynnewonet,
bruwen; sust ock in neyneme huse anders
danne dar ynne he wonet, bruwen ane
erlove des rades, by
pyne eyne halve roden to murende.
Men schall ock hur myt neynen pannen anders danne der stad
pannen unde myt
neynen ketilen bruwen.
Uppe fryen steden ock uppeme marsche
unde ymm Oldendorppe en
schall nymand
bruwen noch beir sellen ane erlove des rades
by der vorgerorden pyne.
Hierzu
am linken Rand:
Nunc lege
Unde men schal von jewelkeme
bruwelse geven
twii
eynen schillinge von
der pannen.
Eyneme jewelkeme bruweren schal men nu fort
Beiden bruweren schal men samptlick to lone geven von jewelkeme
bruwelse
<...>
ses s.
unde jowelkeme
hulpe 4iiii
s.
sess
veir schillinge, dar to mach men orer jewelkeme geven
twey
penninge toinn stoven,Unsicher. unde neynerleye mehr, noch seyUnsicher.
noch anders, by pyne teyn foder steyns to brekende unde to forende,
deme
bruwheren so woll alse deme bruwere.
Eyn jewelk schall sin molt, weite unde kornn, dat he will malen, in
der
molen laten meten unde vormetten in jegenwerdicheid der-
jennen vom rade dar to
geschickt. Hilde dat yemand anders unde
dat kornn ungemettet uppe de molen
drage, scholde dat vorbeten
na gnaden des rades.
Wes ok boven sestein molder
moltes und ungemettedem kornte
so worde gefunden, will de
raid to
der stad behoiff in denUnsicher.
kasten laten
<...>
Hierzu
am linken Rand:
Non lege
Hierzu
am linken Rand:
Non lege
Unde gemalen molt edder kornnte schal
nymant laten foͤren
edder bringen in de stad ane erlove des rades.
Dede yemand
dat dar boven, scholde dat vorboten na gnaden des rades.

Jewelck bruhere schall hebben in der kettelldracht sinen egen kettel
unde den dar inne laten. We des nicht en hefft, schall den twischen
diith unde lechthmissen Feb 2. nehist komende ingen unde in de dracht bringen.
Vorbleve dat averst, schall omm nein bruwer denne bruwen, he en
hebbe erst sinen kettel in der dracht, deme bruwer by pine 6vi foder
steyne to brekende unde to forende tolaten.
|| KA45R
Hierzu
am linken Rand:
(
Non)
lege
(
ii)
Hierzu
am linken Rand:
Vacat
Yderman, de beir will zellen, schall
imm zellende des beres over
de dell fulle mathe, unde dat stovecken vor
4iiii
sespenninge
Gottingesch unde den kettil vor 15xv d.
Gottingesscher unde neger edder durer nicht geven, by pyne teyn foder
steyns to brekende und to forende laten so vaken he dat anders hilde.
Des gelick schal men den beir gesten ymm huse fulle unde pegil mate,
unde
dat stovecken vor achte penninge Gottingesscher geven.
Unde de werd
effter seller des beirs mach den ghesten eyn gerichte fleischs
edder vissche
dar to kese unde brot unde furder nicht geven unde laten
ummedragen
unde der nicht to dische setten, by der vorgerorden pyne.
Hierzu
am linken Rand:
Vacat
De rad hefft ock laten maken eyn
scheidel math der sesse von eyn stovecken,
dar
schall
mach yderman, de beir sellet, eyn math laten na maken unde pe-
gilen
unde by sick hebben
unde dat beir dar mede so
ful gematen geven vor eynen
penningk Gottingesscher, so lopt dat stovecken to
sesz penningen, by pyne vorgerort.
Unde we beir will
sellen, schall sulker mate eyn by sick hebben by der
vorscriven pyne.


Jewelck bruwhere schall hebben in der kettildracht eynen eigen kettil darynn tom wennisten tein ketil und nicht wenniger ghan
unnd den dar inne laten. Wor des nicht geholden, so schall de bruwhere
mit 1i ferndel eyner roden eyner marck unnd de bruwer mit ses foder stenen breken
unnd foren to latende an der stad veste dem rade vorfallen sin. Dar
to schall de bruwer dem jennen ok nicht bruwen, he hebbe sinen kettil
in de dracht geschicket. Wo aber de bruwemeister in dem ander befunden,
deme will de rad anhe gnade straffen.
|| KA45V
Nymand schall ock, he sy we he sy, in beirhusen edder opinbarer
lagen lengk
sitten, wen des avendes to elven uren, by pyne drey
foder steyne to brekende
unde to forende.
Ock schall men neyn frommed beir sellen in der stad edder upper stad
marcke; id en gesche myt willen des rades, by pyne eyne halve
roden to
murende.
Id schall ok nu fort eyn jewelck bruwhere von jhligemUnsicher. beyrs,
he by
unns bruwt, veyr vathe beyrs hyr bynnen der stad vorsellenn.
Worde
we des anders unnd dat he dar jegen ane erlove des rades hedde
gehandelt,
befunden edder erwunnen, scholde myt eyneme ferndell eyner
roden, so vaken dat
geschege, an dere stad veste to murende brockgafftich
synn. Hoc denunciatum est
post unanimam consulatus et gildarum constantiamUnsicher. dominica
Oculi anno 1514xvͦxiiii1514 Mär 19..
Id schall nu fort eyn jowelck bruwherr de beyre hyr by unns bruwen unnd
vorkopen wyll, von yo deme sommer beyrs he gebruwet hefft,
veyr
twey vathe
beyrs over de
deellUnsicher. sellen unnde eynen idern
dar von und sust in uth selld-
ge beirs
fulle
mathe unde dat stoveck vor 6 d.
geven. Worde darboven jemandes befunden edder
sust irwunnen, he dar jegen
hedde gehandelt, scholde myt eynem ferndell eyner
roden so vaken dat (ane irlove
des rades) geschege, an der
stad
veste to murende brockhafftich syn. Dar anne sick eyn ider
nu fortmehr wette to hoildende.